W czasie I wojny światowej, miejscowa ludność była nastawiona proniemiecko, utożsamiając się z postawą świadczącą o słuszności prowadzonych działań militarnych, o czym świadczyć może poparcie wyrażone w ankiecie odnośnie uczestnictwa wojsk Rzeszy w konflikcie globalnym, przeprowadzonej we wrześniu 1918 r. przez miejscowy periodyk Peterswaldau Anzeiger 57 . Co wydaje się godne podkreślenia, w miejscowym kościele odbywały się msze w intencji poparcie akcji szukania rekruta 58. W okresie międzywojennym, Rościszów był jedną z popularniejszych miejscowości wypoczynkowych w Górach Sowich. Działało tu kilka gospod (od 5-12 miejsc noclegowych), funkcjonował także ewangelicki ośrodek wypoczynkowy posiadający 45 miejscach w 16 pokojach 59. Urokliwy krajobraz oraz starania Grafa Huberta, zapalonego narciarza, który wydatnie przyczynił się do powstania górskich ścieżek turystycznych oraz własnym sumptem wytyczył trasę zjazdową „Hubertus-Schneise", sprawiły iż możliwym stał się czynny wypoczynek na nartach, predysponując tym samym Rościszów do miejsca, gdzie śmietanka towarzyska z całych Niemiec chętnie wybierała się na urlop. Gościli tu między innymi: Grafina von Bismarck oraz Grafina von Thiele-Winkler-Michowitz60 . Kwitło również życie kulturalne, bowiem wraz ze wzrostem zainteresowania ze strony potencjalnych turystów, następował znaczny wzrost inwestycji związanych z metamorfozą infrastruktury wertykalnej na miasteczkową. Rozwijały się stosunki społeczne, miejscowa szkoła zatrudniała już dwóch nauczycieli, co związane było ze zwiększoną ilością dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu 61. W 1927 r. liczba mieszkańców tego prężnie rozwijającego się ośrodka wynosiła 1439 62. Zdeklarowani ewangelicy stanowili większość mieszkańców kurortu, ich liczba wg spisu z tegoż roku to 1039. O prężności organizacji kościelnej świadczy zatrudnienie w miejscowej szkole dwóch nauczycieli, legitymujących się uniwersyteckim wykształceniem oraz organisty, Friedhofa - jest to o tyle istotne, gdyż dotychczas funkcja ta była ściśle zespolona z piastowaniem urzędu pedagoga w miejscowej szkole ewangelickiej. To widomy znak wzrastającego statusu materialnego Rościszowa 63. Nowym pastorem od 1907 r. był Karl Gugisch, urodzony 5 IV 1877 w Legnicy. Skończył on uniwersytet w Berlinie, zostając wyświęconym 27 VI 1906 r. we Wrocławiu 64. Parafia ewangelicka w tym okresie mogła pochwalić się średnia 23 małżeństw na kwartał oraz 21 konfirmacji. Z kolei w ciągu całego roku komunię przyjęło 241 wiernych, co świadczyć może o zaczątkach procesu zeświecczenia wiernych 65. Widoczną oznaką procesów ewolucji stosunków społecznych oraz procesów industrializacji jest zaliczenie Rościszowa w poczet najważniejszych ośrodków rozwojowych dystryktu śląskiego 66. Symptomem tego stanu rzeczy było zainicjowanie systemu komunikacji regionalnej w 1934 r. na odcinku Kraspost Peterswaldau-Steinseifersdorf - Wustenaltersdorf (przystanki w Rościszowie: Baderkheim, Postagentur, Kirche) . W przededniu II wojny światowej, stan ludności przedstawiał się w sposób następujący: 1825 osób, w tym 1419 ewangelików oraz 406 katolików. Posiadłości ziemskie Rościszowa obejmowały 1139 ha. Burmistrzem miasteczka, które awansowała do rangi nowego podmiotu administracyjnego był Wilhelm Schremmer, zaś w okresie wojny Fritz Bittner. Od końca dekady lat 30 Rościszów doczekał się elektryfikacji (działała jedna rozdzielnia energii elektrycznej) 68.
Tab. l. LISTA MIESZKAŃCÓW ROŚCISZOWA I SKŁAD ZAWODOWY W LATACH 1938/1939 69: |
Tab 2. LISTA MIESZKAŃCÓW ROŚCISZOWA I SKŁAD w roku 1937 |
Nazwisko i Imię / Zawód / Numer domu
|
Ackermann Pauline / właścicielka domu / 115 Adam August / robotnik / 12 Adier August / emeryt / 43 Adier Hennami / robotnik / 113 Anders Walter / pracownik poczty / 53 Ansorge Hermann / właściciel domu / 131 Arnim Marta von / wdowa Bansch Theodor / rolnik / 86 Beiler Artur / włókniarz / 21a Blasczyk Richard / fotograf / 64 Böhm August / chłop / 01 Böhm Friedrich / chłop / 06 Böhm Gustav / włókniarz / 79 Bömer Horst / piekarz / 103 Bruchmann Hedwig / wdowa / 68a Dasier Alfred / / 82 Dinter August / robotnik / 62 Dinter August / emeryt / 74 Duda Ottmar / pisarz / 26 Duda Rosalie / właścicielka domu / 120 Engel Adolf / robotnik / 121 Engel Pauline / emerytka / 44 Engler Alfred / robotnik / 64 Engler Willi / ogrodnik / 7 Feige Theodor / emeryt 57 Flechtner Florian / emeryt / 70 Fleischer Gustav / producent gorzałki / 53 Frahn Gustav / Ogrodnik / 127 Freund Reinhold / Robotnik / 98 Friebe Reinhold / Murarz / 103 Gabriel Erich / Piekarz / 23 Gabriel Theodor / Rolnik / 119 Giersch Hennami / Rolnik / 90 Gogler Pauł / Włókniarz / 6 Gottschalk Julius / Handlarz / 72 Greilich Pauline / Krawcowa / 89b Grónitz Fritz / Kowal / 70 GroBer Erhard / Piekarz / 71 Grotius Reinhold / Rolnik / 12 Griiger Alfred / Robotnik / 15 Grundei Pauł Handlarz / / 97 Gugisch Kari / Pastor / Hasse PauJ / Robotnik / 37 Hacke Oswald / Kupiec / 110 Hankę Bemhard / pracownik poczty / 99 Hannig Erich / pracownik leśnictwa / 52 Hauptmann Elisabeth / / 94 Hausdorf Alfred / Robotnik / 40 Hausdorf Hermami / Handlarz / 40 Herzog Marta / Krawcowa / 25 Hielscher Adolf / pracownik leśnictwa / 04 Hielscher Artur / Chłop / 106 Hielscher Gustav / Rolnik / 109 Hilbert Adolf / Robotnik / 29 Hilbert Emst / Stolarz / 63 Hilbert Gustav / Tkacz / 49 Hilbert Hermami / Robotnik / 47 Hilbert Richard / Tkacz / 29 Hildebrand Adolf / Rolnik / 96 Hinerasky Robert / Emeryt / 47 Hofimann Hermami / Emeryt / 32 Hornig Pauł / Cieśla / 84 Hiibner Franz / Emeryt / 28 Hulse Berthold / chłop / 62 Hiiise Reinhold / mistrz stolarski / 47 Ihmig Friedrich / przedsiębiorca budowlany / 72 Ihmig Reinhold / cieśla / 72a Just Franz / właściciel domu / 21a Kaps Josef / sprzątacz / 128 Karker Josepha / tkaczka / 107 Kattner Josef / robotnik / 107 Kaufinann Hermann / murarz / 71 Kiermasch Franz / mieszkaniec gór / Kinzel Oskar / urzędnik / 130 Kirstein August / / 113 Kittier Gustav / sprzątacz / 99 Klar Selma / wdowa / 111 Klingberg Gustav / handlarz tow. kolonialny / 88 Klingberg Kari / emeryt / 21a Klingberg Richard / stolarz / 83 Klingberg Robert / robotnik / 88 Klingberg Robert / emeryt / 83 Knetsch Elisabeth / wdowa / 72 KobUtz Pauł / handlarz / 104 Koch Wilhelm / emeryt / 122 Krause August / emeryt / 104 Kuhel Hermann / piekarz / 21b Kuttner Alfred / chłop / 5 Kuhn Adolf / pracownik pogotowia rat. / 72 Kuhnert Selma / chłopka / 05 Kulms Fritz / rzeźnik / 116 Kulms Herbert / robotnik / 116 Lagle Emst / tkacz / 107 Langer Alfred / stolarz / 67 Langer Oskar / rolnik / 65 Laube Herbert / dyr. szkoły ewangelickiej / Szkoła ewang. Lehmann Fritz / rolnik / 31 Lehmann Wilhelm / emeryt / 53 Lerche Rosalie / wdowa / 36 Lerche Willi / tkacz / 26 Leuchtmann Alfred / tkacz / 23 Leuchtmann Pauł / sprzątacz / 125 Leuchtmann Richard / tkacz / 94 Liehr Gustav / emeryt / 77 MeiBner Max / leśniczy rewirowy / 56 Michael Karolinę / emeryt / 95 Mielsch Robert / żandarm / 55 J S^fttegas& / emerytka / 65 t) Milde Selma / wdowa / 57 Milde Wilhelm / robotnik / 89b Moser Emilie / rolnik / 43 MiiUer Fritz / włókniarz / HOa MiiUer Kari / karczmarz / 71 Nitsche Hermami / kupiec / 71 Orliczek Emilie / / 39 Pause Auguste / handlarka / 18 Pause Wilhelm / cieśla / 23 Pechan Helenę / wdowa / 87 Pfluger Anna / krawcowa / 74 Pohl Pauline / emerytka / 107 Prakelt Gustav / murarz / 53 Rahner Emst / emeryt / 114 Rahner Fritz / robotnik / 63 Reimann Franziska / wdowa / 101 Reimann Berta / rolniczka / 15 Reimann Kari / rolnik / 19 Reimann Pauł / emeryt / 116 ReimniB Johannes / prokurent / 92 Reinken Josef / emeryt / 53 Richter Hermann / rolnik / 08 Riedel Anna / karczmarka / 36 Riedel Karolinę / emerytka / 13 Rolkę Adolf / pielęgniarz / 131 Rolkę Berta / emerytka / 88 Rolkę Emst / fryzjer / 102 Rudolf Agnes / emerytka / 65 Rupprecht Wilhelm / piekarz / 63 Ruschin Kari / kowal / 79 Schiike Erich / kupiec / 34 Schmerder Fritz / tkacz / 44 Schmerder Hermann / kościelny / 41 Schmidt Georg / nauczyciel / 33 Schmidt Gustav / urzędnik gimnny / 83 Schnitt Fritz / grabarz i robotnik Schólzel Erich / elektryk / 105 Schólzel Fritz / robotnik / 115 Schólzel Heinrich / tkacz / 28 Scholtz Otto / mistrz rzeźnicki / 86 Scholtz Rudolf / rolnik / 86 Schremmer Rudolf / chłop / 113 Sedlag Eugen / inspektor sanatoryjny Seherr-ThoB Emst-Hubertus Graf / leśniczy Seherr-ThoB Klara Grafin / właścicielka lasów Seherr-ThoB Roger Graf Seidel Kari / rolnik / 69 Semper Pauł / tkacz / 125 Simon Fritz / tkacz / 21b Soffiler Georg / mistrz rzeźnicki / 89b Spitzer Heinrich / emeryt / 78 Springer Olga / emerytka / 65 SuBbrich Wilhelm / tkacz / 105 Stache Heinrich / robotnik / 32 Stanek Martha / wdowa / 64 Steiner Pauł / tkacz / 70a Stephan Alfred / murarz / 111 Stephan Gustav / robotnik / 91 Stephan Otto / robotnik / 22 Stephan Wilhelm / robotnik / 112 Stephan Wilhelm / emeryt / 112 Strauch Josef / emeryt / 113 Theił Alfred / włókniarz / 95 Thiel Hermami / emeryt / 32 Thiel Hermann / szewc / 50a Thiel Oskar / emeryt / 11 Thiel Pauł / pielęgniarz / 11 Thomas August / handlarz papierosów / 82 Thomas Herbert / / 81 Thomas Pauł / rolnik i rzeźnik / 81 Tschenschke Max / emeryt / 115 Ulbrich Friedrich / szewc / 98 Ulbrich Heinrich / mleczarz / 103 Viereck Oskar / emeryt / 92 Wagner Gustav / emeryt / 124 Wahner Martha / emerytka / 51 Wahsner Heinrich / włókniarz / 121 Wengler Gustav / emeryt / 21 Wengel Hermann / emeryt / 125 Wemer Max / pracownik kolei / 104 Wertig Willie / robotnik / 42 Winkler Emst / woźnica / 90 Wittig Richard / karczmarz / 89 Wolf August / emeryt / 03 Wolf August / emeryt / 66 Wolf Georg / tkacz / 129 Wolf Heinrich / robotnik / 89b Wolf Richard / murarz / 58 Wonneberger Pauł / chłop / 76 Wiinsch Wilhelm / robotnik / 125 Wunder Hermann / emeryt / 117 Zahn Hermami / tkacz / 21a Zibai Josef / krawiec miarowy / szkoła kat. Zimmermann Therese / emerytka / 55 Zoche Franz / pracownik poczty / 114 Zoche Georg / pracownik poczty / 114
|
Ackermann Pauline / właścicielka domu / 115 Adam August / robotnik / 12 Adier August / emeryt / 43 Adier Hermami / robotnik / 113 Anders Walter / pracownik poczty / 53 Ansorge Hermami / właściciel domu / 131 Amim Marta von / wdowa / Afimann Johannes / proboszcz / 35 Bansch Theodor / rolnik / 86 Barthel Adolf / kierowca / 127 Baumgart Edmund / właściciel domu / 22 Beiler Artur / włókniarz / 21a Blasczyk Ema / fotograf / 64 Böhm August / chłop / 01 Böhm Friedrich / chłop / 06 Bömer Horst / piekarz / 103 Bruchmann Hedwig / wdowa / 68a Briickner Kurt / ogrodnik / 86 Deinert Willi / robotnik / 52 Depold Emma / wdowa / 41 Dinter August / robotnik / 62 Dinter August / emeryt / 74 Duda Ottmar / pisarz / 120 Engel Adolf / robotnik / 97 Engler Martha / / 07 Engler Alfred / robotnik / 64 Feige Theodor / emeryt / 57 Fiebig Selma / wdowa / 87 Flechtner Florian / emeryt / 70 Frahn Gustav / ogrodnik / 127 Freund Reinhold / robotnik / 98 Friebe Reinhold / murarz / 103 Funkel Emilie / wdowa / 110 Gabriel Erich / piekarz / 23 Gabriel Theodor / rolnik / 119 Giersch Hermann / rolnik / 90 Gogler Pauł / robotnik / 50 Gottschalk Julius / handlarz / 115 Gregor Helenę / / 30 Greilich Pauline / krawcowa / 89b Grónitz Fritz / kowal / 70 GroBer Erhard / piekarz / 71 Grotius Reinhold / rolnik / 12 Griiger Alfred / robotnol / 15 Grund Kari / rolnik / 14 Grundei Pauł / handlarz / 97 Guder Hermann / rolnik / 42 Guttier Adolf / leśniczy / 57 Giittier Pauł / murarz / 114 Hasse Pauł / robotnik / 37 Hacke Oswald / kupiec / 110 Hankę Helenę / rolnik / 43 Hankę Bemhard / pracownik poczty / 99 Hannig Erich / pracownik leśnictwa / 52 Hauptmann Elisabeth / / 94 Hausdorf Hermann / handlarz / 40 Herzog Marta / krawcowa / 25 Hielscher Adolf / pracownik leśnictwa / 04 Hielscher Kurt / chłop / 62 Hielscher Artur / chłop / 106 Hielscher Marie / rolnik / 109 Hilbert Adolf / robotnik / 29 Hilbert Richard / tkacz / 29 Hilbert Hermann / robotnik / 47 Hilbert Gustav / tkacz / 49 Hilbert Emst / stolarz / 63 Hildebrand Adolf / rolnik / 96 Hot&nann Hermami / emeryt / 32 Hornig Anna / / 84 Hubner Richard / rolnik / 19 Hiibner Franz / emeryt / 28 Hulse Berthold / chłop / 62 Ihmig Emilie / wdowa / 72a Ihmig Friedrich / przedsiębiorca budowlany / 72 Just Franz / właściciel domu / 21a Kaps Berta / / 128 Karker Josepha / tkaczka / 101 Kattner Josef / robotnik / 107 Kaufinann Hermann / murarz / 71 Kiermasch Franz / mieszkaniec gór Kinzel Oskar / urzędnik / 130 Kittier Gustav / sprzątacz / 99 Klar Selma / wdowa / 111 Klingberg Richard / stolarz / 83 Klingberg Gustav / handlarz tow. kolonialny / 88 Klingberg Robert / robotnik / 88 Knetsch Elisabeth / wdowa / 72 Koblitz Pauł / handlarz / 104 Koch Wilhelm / emeryt / 122 Kowalczyk Gertrud / wdowa / 90 Krause August / emeryt / 104 Kuhn Adolf / pracownik pogotowia rat. / 72 Kuhel Hennami / piekarz / 21b Kulms Fritz / rzeźnik / 89 Kulms Herbert / robotnik / 116 Kuttner Selma / chłopka / 05 Lagle Emst / tkacz / 107 Langer Oskar / rolnik / 65 Langer Alfred / stolarz / 67 Laube Herbert / dyr. szkoły ewangelickiej / Szkoła ewang. Lehmann Wilhelm / emeryt / 53 Lehmann Fritz / rolnik / 71 Lerche Willi / tkacz / 26 Lerche Rosalie / wdowa / 36 Leuchtmann Alfred / tkacz / 23 Leuchtmann Richard / tkacz / 94 Liehr Gustav / emeryt / 77 Lustig Hedwig / pomoc kuchenna / 21 MeiBner Max / leśniczy rewirowy / 56 Michael Karolinę / emeryt / 95 Mielsch Robert / żandarm / 53 Milde Wilhelm / robotnik / 89b Milde Selma / wdowa / 57 Milde Auguste / emerytka / 63 Milde Pauł / tkacz / 113 Moser Emilie / rolnik / 43 Muller Fritz / włókniarz / HOa Neumann Emst / wdowiec / 53 Nitsche Hermami / kupiec / 71 Patzke Maria / / 72 Pause Auguste / handlarka / 18 Pause Wilhelm / cieśla / 23 Pechan Helenę / wdowa / 87 Pfluger Anna / krawcowa / 74 Prakelt Gustav / murarz / 53 Prakelt Alfred / mistrz stolarski / 121 Rahner Fritz / robotnik / 63 Raid Georg / masażysta / 127 Raudzus Marie / wdowa / 103 Reich Bruno / karczmarz / 89 Reiniann Berta / rolniczka / 15 Reimann Alfred / pracownik leśnictwa / 89 Reimann Franziska / wdowa / 101 Reimann Pauł / emeryt / 116 Reinken Josef / emeryt / 53 Richter Hermann / rolnik / 08 Riedel Karolinę / emerytka / 13 Riedel Anna / karczmarka / 36 Róhr Ernst / kierownik domu / 110 Rolkę Berta / emerytka / 88 Rolkę Emst / fryzjer / 102 Rolkę Adolf / pielęgniarz / 131 Rudolf Agnes / emerytka / 63 Ruschin Kari / kowal / 79 Schade Erwin / żandarm / 34 Schiike Erich / kupiec / 34 Schmerder Hermann / kościelny / 41 Schmerder Fritz / tkacz / 44 Schmidt Georg / nauczyciel / 33 Schmidt Gustav / urzędnik gimnny / 83 Schnitt Fritz Scholtz Otto / mistrz rzeźnicki / 86 Scholtz Rudolf / rolnik / 86 Scholz Hermami / / 11 Schólzel Heinrich / tkacz / 28 Schólzel Erich / elektryk / 105 Schremmer Rudolf / chłop / 113 Schubert Hermann / pisarz gminny / 53 Schultz Alfred / / 89 Sedlag Eugen / inspektor sanatoryjny / Seherr-ThoB Emst-Hubertus Graf / leśniczy / Seherr-ThoB Klara Grafin / właścicielka lasów / Seherr-ThoB Roger Graf / Seidel Kari / rolnik / 69 Semper Pauł / tkacz / 123 Spitzer Heinrich / emeryt / 78 Springer Olga / emerytka / 63 Stache Heinrich / robotnik / 32 Steiner Pauł / tkacz / 70a Steiner Katharina / karczmarka / 132 Stephan Emma / wdowa / 22 Stephan Gustav / robotnik / 91 Stephan Wilhelm / robotnik / 112 Stock Lotte / 89b / SuBbrich Wilhelm / tkacz / 105 SuBmann Martin / pracownik leśnictwa / 36 Thasier Friedrich / mistrz rzeźnicki / 89b Thauer Paula / wdowa / Sanatorium Thiel Hermann / szewc / 50a Thiel Oskar / emeryt / 11 Thiel Pauł / pielęgniarz / 11 Thiel Hermann / emeryt / 32 Theił Alfred / włókniarz / 93 Thomas Herbert / / 81 Thomas Pauł / rolnik / 81 Thomas August / handlarz papierosów / 82 Tschenschke Max / emeryt / 115 Ulbrich Friedrich / szewc / 90 Viereck Oskar / emeryt / 92 Vogel Alfred / pracownik poczty / 28 Wagner Erich / robotnik / 36 Wagner Gustav / emeryt / 124 Wahner Martha / emerytka / 31 Wahsner Heinrich / włókniarz / 121 Wengler Gustav / emeryt / 21 Wemer Max / pracownik kolei / 104 Wiesner Pauł / / 37 Wolf Heinrich / robotnik / 89b Wolf August / emeryt / 03 WolfRichard / murarz / 38 Wolf August / emeryt / 66 WolfGeorg / tkacz / 129 Wonneberger Pauł / chłop / 76 Wunder Hermann / emeryt / 117 Wiinsch Wilhelm / robotnik / 123 Zibai Josef / krawiec miarowy / szkoła kat. Zoche Franz / pracownik poczty / 114 Zoche Georg / pracownik poczty / 114 |
O latach 1940 - 1945 nie jesteśmy w stanie zbyt dużo powiedzieć, co wiąże się ze szczątkowym stanem materiału źródłowego z tego okresu. Na pewno wiadomo, iż podczas wojny, w 1941 r., sanatorium zamieniono na ośrodek rekonwalescencyjny dla pilotów Luftwaffe 70 .
57 Peterswaldau Anzeiger, nr 76(41) 21 September 1918. 58 Ibidem. Msze takie organizowano w środy i niedzielę. 59 Słownik..., s.322. 60 Ibidem; http://www.langenbielau.de/SeiteI/Steinseifersdori7Aus der Geschichte von Steinse/aus der geschichte vonsteinse.html
Schlesisches Ortschaftverzeichnis, Breslau 1908-1941, s. 363. Einwohnerbuch derStadt und Kreises Reichenbach, Reichenbach 1943, s.286-288.
Wstecz Dalej
|