park krajobrazowy gor sowichmapa: www.gory-sowie.org

Położenie i obszar parku

Park położony jest w Sudetach Środkowych. Obejmuje środkową część pasma Gór Sowich z najwyższą kulminacją - Wielka Sowa (1015 m n.p.m) oraz odosobniony masyw Włodarza (811 m n.p.m.). Wierzchowina Gór Sowich jest wyrównana, a stoki (zwłaszcza północno – wschodnie) strome, pocięte głębokimi i wąskimi dolinkami potoków. W wielu miejscach znajdują się malownicze skałki. Granicę północno – wschodnią tworzy 400 – 500 m wysokości Krawędź, wyznaczona przebiegiem sudeckiego uskoku brzeżnego. Najniższy punkt to około 350 m.n.p.m. k/Pieszyc. Pod względem geologicznym Park obejmuje część gnejsowego bloku Gór Sowich, stanowiącego najstarszy – proterozoiczny element budowy geologicznej Sudetów. Wśród skał metamorficznych największą powierzchnię zajmują gnejsy i migmatyty uważane za najstarszą formację skalną w obrębie całych Sudetów. Są to różne odmiany gnejsów, często silnie zafałdowane. Wśród nich występują wkładki amfibolitów, serpentynitów, hornblendytów, skał kwarcowych oraz młodsze skały żyłowe. Część skał jest silnie zmieniona tektoniczne. Na utworach metamorficznych zachowały się fragmenty pokrywy osadowej karbonu, reprezentowane przez zlepieńce i piaskowce oraz łupki. Góry są ubogie w surowce mineralne. Głównym walorem obszaru jest duża lesistość. Są to głównie lasy dolnoreglowe oraz lasy mieszane. W najwyżej położonych partiach Wielkiej Sowy, Kalenicy i Słonecznej, występuje bór świerkowy regla górnego, z płatami sztucznie wprowadzonej kosodrzewiny.

Przyroda

Szata roślinna

    Obecnie istniejÄ…ce zespoÅ‚y roÅ›linne przeważnie sÄ… pochodzenia antropogenicznego. Ich skÅ‚ad uzależniony jest wyraźnie od piÄ™ter wysokoÅ›ciowych. Jeszcze na poczÄ…tku Å›redniowiecza regiel dolny porastaÅ‚a charakterystyczna dla caÅ‚ych Sudetów puszcza bukowo-jaworowa z domieszkÄ… jodÅ‚y. DziÅ› natomiast wiÄ™kszość obszaru parku porastajÄ… lasy dolnoreglowe: Å›wierkowe, bukowe lub mieszane, czÄ™sto z domieszkÄ… innych gatunków np.: modrzewia, jaworu, brzozy a niżej również sosny. W wyższych partiach, grzbietowych lasy sÄ… zbliżone do naturalnych, o ubogim, choć zmiennym skÅ‚adzie flory towarzyszÄ…cej, przeważnie borówki czarnej i Å›miaÅ‚ka pogiÄ™tego. Typowy bór Å›wierkowy regla górnego porasta WielkÄ… SowÄ™. NajczÄ™ciej wystÄ™puje w nim trzcinnik owÅ‚osiony. Na bardziej stromych zboczach powierzchowinowych i licznych dolinek wystÄ™puje czÄ™sto kwaÅ›na buczyna z ubogÄ… liczbÄ… gatunków towarzyszÄ…cych w dolnym piÄ™trze lasu. Znacznie czÄ™stsza, choć tworzÄ…ca na ogół maÅ‚e skupienia, jest żyzna buczyna sudecka o bogatszym podszycie i runie, co wynika z dużej zasobnoÅ›ci gleb. Na zboczu Wielkiej Sowy sztucznie nasadzona kosodrzewina, w najwyższych fragmentach wystÄ™puje bór Å›wierkowy regla górnego. WystÄ™puje w nim najczÄ™ciej trzcinnik owÅ‚osiony. Sporadycznie zachowaÅ‚y siÄ™ lasy dÄ™bowo-grabowe z urozmaiconym runem. WzdÅ‚uż potoków rozwinęły siÄ™ drzewostany typowe dla siedlisk Å‚Ä™gowych. Jest to przede wszystkim podgórski Å‚Ä™g jesionowy porastajÄ…cy teren nawet do wysokoci 750 m n.p.m. WÅ›ród bogatego drzewostanu dominuje tu głównie jesion wyniosÅ‚y, czÄ™sty jest także klon zwyczajny, olsza i wiÄ…z górski. U podnóża zachowaÅ‚ siÄ™ Å‚Ä™g wierzbowo-topolowy z nieznacznÄ… na ogół domieszkÄ… olszy.

     Pod wzglÄ™dem geograficznym rolinność jest znacznie zróżnicowana, choć przeważajÄ… wyraźnie gatunki holarktyczne, reprezentowane przede wszystkim przez elementy europejskie i eurosyberyjskie – przy braku atlantyckich i nielicznych subatlantyckich jak sit sztywny i mszak. Elementy subalpejskie obejmujÄ… m.in. arnikÄ™ górskÄ…, jaskier platanolistny i kosówkÄ™. Typowe dla regla dolnego sÄ…: wymierajÄ…ca jodÅ‚a, buk, starzec Fuchsa, olsza szara, cis pospolity i przytulia okrÄ…gÅ‚olistna. Na kwaÅ›nym podÅ‚ożu rosnÄ… przeważnie: bliniczka psia trawka, borówka czarna, turzyca piguÅ‚kowata i widÅ‚ak wroniec. W dobrze naÅ›wietlonych miejscach pojawia siÄ™ dzwonek brzoskwiniolistny, jeżyna i lepnica. WystÄ™pujÄ…ce tu gatunki chronione to: cis pospolity, barwinek pospolity, bluszcz pospolity, wawrzynek wilczeÅ‚yko, arnika górska, buÅ‚awnik wielokwiatowy, dziewięćsiÅ‚ bezÅ‚odygowy, lilia zÅ‚otogłów, naparstnica zwyczajna, storczyk plamisty, Å›nieżyca wiosenna, Å›nieżyczka przebiÅ›nieg, widÅ‚aki, zimowit jesienny.

Fauna

    Pod wzglÄ™dem faunistycznym teren parku nie różni siÄ™ specjalnie od innych części Sudetów. Jego przynależność od okrÄ™gu zachodniosudeckiego wyraża siÄ™ w fakcie wystÄ™powania nielicznych już tylko gatunków karpackich, jakie przedostaÅ‚y siÄ™ na zachód od Nysy KÅ‚odzkiej. DominujÄ… tu wyraźnie gatunki euro-syberyjskie m.in. lis i kuna leÅ›na. Liczne sÄ… także gatunki Å›rodkowoeuropejskie z typowym dla nich Å›widrzykiem dwufaÅ‚dkowym. Z wiÄ™kszych zwierzÄ…t majÄ… tu siedliska: jeleÅ„, sarna, dzik, oraz muflon sprowadzony na poczÄ…tku XX wieku z wysp Morza Åšródziemnego, w tym z Sardynii i z Korsyki. SpoÅ›ród ptaków wystÄ™puje jarzÄ…bek, sowa wÅ‚ochata, pluszcz, krzyżodzib, a także coraz częściej spotykany bocian czarny. SpoÅ›ród gatunków chronionych należy wymienić m.in.: kreta, Å‚asicÄ™, tchórza, liczne gatunki nietoperzy, sowÄ™ wÅ‚ochatÄ…, dziÄ™cioÅ‚a czarnego, sokoÅ‚a wÄ™drownego, pluszcza, goÅ‚Ä™bia grzywacza, pustuÅ‚kÄ™, myszoÅ‚owa zwyczajnego, bociana biaÅ‚ego i czarnego; z pÅ‚azów i gadów - ropuchÄ™ szarÄ…, kumaka górskiego, salamandrÄ™, jaszczurkÄ™ zwinkÄ™, padalca, zaskroÅ„ca.

 Klimat

    Klimat ksztaÅ‚towany jest pod wpÅ‚ywem tych samych mas powietrza, które ksztaÅ‚tujÄ… pogodÄ™ na Dolnym ÅšlÄ…sku oraz w Polsce: powietrze zwrotnikowo-morskie, zwrotnikowo-kontynentalne, polarno-kontynentalne, arktyczno-morskie, umiarkowane-kontynentalne oraz wyższych warstw troposfery. Najkorzystniejsze klimatycznie sÄ… poÅ‚udniowe Podnóża Gór Sowich oraz Obniżenie Bożkowa i Obniżenie Noworudzkie, w piÄ™trze do ok. 400 - 500 m n.p.m. Åšrednia temperatura obniża siÄ™ tu o ok. 0,5 - 1,00 stopnia C na każde 100 m wzniesienia. Najcieplejszym miesiÄ…cem jest lipiec, najzimniejszym styczeÅ„. Okres wegetacyjny ma zróżnicowanÄ… dÅ‚ugość w zależnoci od wysokÅ›oci terenu i regionu i trwa od okoÅ‚o 210 dni w dolinach i obniżeniach do okoÅ‚o 170 dni w partiach szczytowych. Opady sÄ… również zróżnicowane i ich suma roczna wyraźnie zwiÄ™ksza siÄ™ w miarÄ™ wzrostu wysokoÅ›ci, aby w najwyższych szczytach osiÄ…gnąć okoÅ‚o 900 mm. Maksimum opadów przypada na czerwiec i lipiec, a minimum na grudzieÅ„. Najbardziej sÅ‚onecznym miesiÄ…cem lata jest sierpieÅ„, zimy – styczeÅ„. Na caÅ‚ym obszarze przeważajÄ… wiatry poÅ‚udniowo - zachodnie, przy czym najwiÄ™ksze ich nasilenie notuje siÄ™ na grzbiecie Gór Sowich w okresie jesiennym. Pokrywa Å›nieżna najdÅ‚użej zalega w najwyższych partiach Gór Sowich, od października do koÅ„ca kwietnia.

 Wody

    Góry Sowie leżą w caÅ‚oÅ›ci w dorzeczu Odry, w obrÄ™bie zlewni jej lewobrzeżnych dopÅ‚ywów: Nysy KÅ‚odzkiej i Bystrzycy. CaÅ‚a sieć hydrograficzna, zdeterminowana jest strukturÄ… geologicznÄ… obszaru. Wszystkie potoki Gór Sowich majÄ… charakter rzek górskich, pÅ‚ynÄ…cych gÅ‚Ä™bokimi, wÄ…skimi dolinami o stromych a czÄ™sto także skalistych zboczach. Nieprzepuszczalne podÅ‚oże przy znacznym nachyleniu zboczy sprawia, że niewielkie nawet opady powodujÄ…, szczególnie po letnich, ulewnych deszczach, gwaÅ‚towne wezbrania potoków a w konsekwencji stwarzajÄ… zagrożenie powodziowe u podnża gór. Z kolei w okresach suchych utrzymujÄ… siÄ™ niskie stany wód, a wiele cieków okresowo zanika. Wysokie stany wód wystÄ™pujÄ… najczÄ™ciej w lipcu lub sierpniu, co wiąże siÄ™ z przypadajÄ…cymi na te miesiÄ…ce najwyższymi opadami. DrugorzÄ™dne wysokie stany pojawiajÄ… siÄ™ niekiedy w marcu, kwietniu i maju i wiążą siÄ™ z topnieniem Å›niegu lub opadami wiosennymi. Góry Sowie należą do obszarów staÅ‚ego deficytu wody, do czego w niemaÅ‚ym stopniu przyczyniÅ‚o siÄ™ górnictwo wÄ™glowe i znaczny stopieÅ„ urbanizacji regionu.

    PozaprzyrodniczÄ… osobliwoÅ›ciÄ… Parku Krajobrazowego Gór Sowich jest miÄ™dzy innymi żelbetonowa wieża widokowa na Wielkiej Sowie, o wysokoÅ›ci 29,5 m, zbudowana w 1906 r. Wieża widokowa jest symbolem nie tylko Pieszyc, ale caÅ‚ych Gór Sowich.