mapa: www.gory-sowie.org

Położenie i obszar parku

Park położony jest w Sudetach Środkowych. Obejmuje środkową część pasma Gór Sowich z najwyższą kulminacją - Wielka Sowa (1015 m n.p.m) oraz odosobniony masyw Włodarza (811 m n.p.m.). Wierzchowina Gór Sowich jest wyrównana, a stoki (zwłaszcza północno – wschodnie) strome, pocięte głębokimi i wąskimi dolinkami potoków. W wielu miejscach znajdują się malownicze skałki. Granicę północno – wschodnią tworzy 400 – 500 m wysokości Krawędź, wyznaczona przebiegiem sudeckiego uskoku brzeżnego. Najniższy punkt to około 350 m.n.p.m. k/Pieszyc. Pod względem geologicznym Park obejmuje część gnejsowego bloku Gór Sowich, stanowiącego najstarszy – proterozoiczny element budowy geologicznej Sudetów. Wśród skał metamorficznych największą powierzchnię zajmują gnejsy i migmatyty uważane za najstarszą formację skalną w obrębie całych Sudetów. Są to różne odmiany gnejsów, często silnie zafałdowane. Wśród nich występują wkładki amfibolitów, serpentynitów, hornblendytów, skał kwarcowych oraz młodsze skały żyłowe. Część skał jest silnie zmieniona tektoniczne. Na utworach metamorficznych zachowały się fragmenty pokrywy osadowej karbonu, reprezentowane przez zlepieńce i piaskowce oraz łupki. Góry są ubogie w surowce mineralne. Głównym walorem obszaru jest duża lesistość. Są to głównie lasy dolnoreglowe oraz lasy mieszane. W najwyżej położonych partiach Wielkiej Sowy, Kalenicy i Słonecznej, występuje bór świerkowy regla górnego, z płatami sztucznie wprowadzonej kosodrzewiny.

Przyroda

Szata roślinna

    Obecnie istniejące zespoły roślinne przeważnie są pochodzenia antropogenicznego. Ich skład uzależniony jest wyraźnie od pięter wysokościowych. Jeszcze na początku średniowiecza regiel dolny porastała charakterystyczna dla całych Sudetów puszcza bukowo-jaworowa z domieszką jodły. Dziś natomiast większość obszaru parku porastają lasy dolnoreglowe: świerkowe, bukowe lub mieszane, często z domieszką innych gatunków np.: modrzewia, jaworu, brzozy a niżej również sosny. W wyższych partiach, grzbietowych lasy są zbliżone do naturalnych, o ubogim, choć zmiennym składzie flory towarzyszącej, przeważnie borówki czarnej i śmiałka pogiętego. Typowy bór świerkowy regla górnego porasta Wielką Sowę. Najczęciej występuje w nim trzcinnik owłosiony. Na bardziej stromych zboczach powierzchowinowych i licznych dolinek występuje często kwaśna buczyna z ubogą liczbą gatunków towarzyszących w dolnym piętrze lasu. Znacznie częstsza, choć tworząca na ogół małe skupienia, jest żyzna buczyna sudecka o bogatszym podszycie i runie, co wynika z dużej zasobności gleb. Na zboczu Wielkiej Sowy sztucznie nasadzona kosodrzewina, w najwyższych fragmentach występuje bór świerkowy regla górnego. Występuje w nim najczęciej trzcinnik owłosiony. Sporadycznie zachowały się lasy dębowo-grabowe z urozmaiconym runem. Wzdłuż potoków rozwinęły się drzewostany typowe dla siedlisk łęgowych. Jest to przede wszystkim podgórski łęg jesionowy porastający teren nawet do wysokoci 750 m n.p.m. Wśród bogatego drzewostanu dominuje tu głównie jesion wyniosły, częsty jest także klon zwyczajny, olsza i wiąz górski. U podnóża zachował się łęg wierzbowo-topolowy z nieznaczną na ogół domieszką olszy.

     Pod względem geograficznym rolinność jest znacznie zróżnicowana, choć przeważają wyraźnie gatunki holarktyczne, reprezentowane przede wszystkim przez elementy europejskie i eurosyberyjskie – przy braku atlantyckich i nielicznych subatlantyckich jak sit sztywny i mszak. Elementy subalpejskie obejmują m.in. arnikę górską, jaskier platanolistny i kosówkę. Typowe dla regla dolnego są: wymierająca jodła, buk, starzec Fuchsa, olsza szara, cis pospolity i przytulia okrągłolistna. Na kwaśnym podłożu rosną przeważnie: bliniczka psia trawka, borówka czarna, turzyca pigułkowata i widłak wroniec. W dobrze naświetlonych miejscach pojawia się dzwonek brzoskwiniolistny, jeżyna i lepnica. Występujące tu gatunki chronione to: cis pospolity, barwinek pospolity, bluszcz pospolity, wawrzynek wilczełyko, arnika górska, buławnik wielokwiatowy, dziewięćsił bezłodygowy, lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, storczyk plamisty, śnieżyca wiosenna, śnieżyczka przebiśnieg, widłaki, zimowit jesienny.

Fauna

    Pod względem faunistycznym teren parku nie różni się specjalnie od innych części Sudetów. Jego przynależność od okręgu zachodniosudeckiego wyraża się w fakcie występowania nielicznych już tylko gatunków karpackich, jakie przedostały się na zachód od Nysy Kłodzkiej. Dominują tu wyraźnie gatunki euro-syberyjskie m.in. lis i kuna leśna. Liczne są także gatunki środkowoeuropejskie z typowym dla nich świdrzykiem dwufałdkowym. Z większych zwierząt mają tu siedliska: jeleń, sarna, dzik, oraz muflon sprowadzony na początku XX wieku z wysp Morza Śródziemnego, w tym z Sardynii i z Korsyki. Spośród ptaków występuje jarząbek, sowa włochata, pluszcz, krzyżodzib, a także coraz częściej spotykany bocian czarny. Spośród gatunków chronionych należy wymienić m.in.: kreta, łasicę, tchórza, liczne gatunki nietoperzy, sowę włochatą, dzięcioła czarnego, sokoła wędrownego, pluszcza, gołębia grzywacza, pustułkę, myszołowa zwyczajnego, bociana białego i czarnego; z płazów i gadów - ropuchę szarą, kumaka górskiego, salamandrę, jaszczurkę zwinkę, padalca, zaskrońca.

 Klimat

    Klimat kształtowany jest pod wpływem tych samych mas powietrza, które kształtują pogodę na Dolnym Śląsku oraz w Polsce: powietrze zwrotnikowo-morskie, zwrotnikowo-kontynentalne, polarno-kontynentalne, arktyczno-morskie, umiarkowane-kontynentalne oraz wyższych warstw troposfery. Najkorzystniejsze klimatycznie są południowe Podnóża Gór Sowich oraz Obniżenie Bożkowa i Obniżenie Noworudzkie, w piętrze do ok. 400 - 500 m n.p.m. Średnia temperatura obniża się tu o ok. 0,5 - 1,00 stopnia C na każde 100 m wzniesienia. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, najzimniejszym styczeń. Okres wegetacyjny ma zróżnicowaną długość w zależnoci od wysokśoci terenu i regionu i trwa od około 210 dni w dolinach i obniżeniach do około 170 dni w partiach szczytowych. Opady są również zróżnicowane i ich suma roczna wyraźnie zwiększa się w miarę wzrostu wysokości, aby w najwyższych szczytach osiągnąć około 900 mm. Maksimum opadów przypada na czerwiec i lipiec, a minimum na grudzień. Najbardziej słonecznym miesiącem lata jest sierpień, zimy – styczeń. Na całym obszarze przeważają wiatry południowo - zachodnie, przy czym największe ich nasilenie notuje się na grzbiecie Gór Sowich w okresie jesiennym. Pokrywa śnieżna najdłużej zalega w najwyższych partiach Gór Sowich, od października do końca kwietnia.

 Wody

    Góry Sowie leżą w całości w dorzeczu Odry, w obrębie zlewni jej lewobrzeżnych dopływów: Nysy Kłodzkiej i Bystrzycy. Cała sieć hydrograficzna, zdeterminowana jest strukturą geologiczną obszaru. Wszystkie potoki Gór Sowich mają charakter rzek górskich, płynących głębokimi, wąskimi dolinami o stromych a często także skalistych zboczach. Nieprzepuszczalne podłoże przy znacznym nachyleniu zboczy sprawia, że niewielkie nawet opady powodują, szczególnie po letnich, ulewnych deszczach, gwałtowne wezbrania potoków a w konsekwencji stwarzają zagrożenie powodziowe u podnża gór. Z kolei w okresach suchych utrzymują się niskie stany wód, a wiele cieków okresowo zanika. Wysokie stany wód występują najczęciej w lipcu lub sierpniu, co wiąże się z przypadającymi na te miesiące najwyższymi opadami. Drugorzędne wysokie stany pojawiają się niekiedy w marcu, kwietniu i maju i wiążą się z topnieniem śniegu lub opadami wiosennymi. Góry Sowie należą do obszarów stałego deficytu wody, do czego w niemałym stopniu przyczyniło się górnictwo węglowe i znaczny stopień urbanizacji regionu.

    Pozaprzyrodniczą osobliwością Parku Krajobrazowego Gór Sowich jest między innymi żelbetonowa wieża widokowa na Wielkiej Sowie, o wysokości 29,5 m, zbudowana w 1906 r. Wieża widokowa jest symbolem nie tylko Pieszyc, ale całych Gór Sowich.